Cyhoeddiadau Newydd

NOFEL GYNTAF NEIL ROSSER: DYCHAN DEIFIOL O’R BYD ADDYSG

Yr wythnos hon mi gyhoeddir nofel gyntaf Neil Rosser, sy’n adnabyddus fel canwr ar y sîn Gymraeg ers dros dri deg o flynyddoedd. Bu Neil hefyd yn athro, ac ers gorffen dysgu mae wedi ysgrifennu nofel ddeifiol yn gwatwar y byd addysg ac yn arbennig y system arolygu ysgolion, neu Gorestyn fel y’i gelwir yn y nofel.

Cyfeiria’r teitl at ‘wythnos ryfedd’ yr arolygydd Gwilym Puw, pan daw i sylweddoli fod ei holl yrfa wedi bod yn wastraff amser, ac mae’n cael ryw fath o brecdown gan ddechrau edrych ar y byd mewn ffordd wahanol. Wrth i'r wythnos fynd heibio mae'r holl gyfundrefn y mae’n rhan ohoni yn ei ddadrithio.

Ond yn ogystal â bod yn ddychanol am y system arolygu, mae’r nofel hefyd yn ryw fath o deyrnged i’r athrawon y mae’n cyflwyno’r nofel iddynt. Ceir portreadau cynnes o athrawon sy’n cyflawni llawer er gwaetha’r gyfundrefn sydd ohoni sy’n gallu lladd enaid, dychymyg a brwdfrydedd. Meddai Neil “Mae llawer o’r digwyddiadau a rhai o’r cymeriadau wedi eu seilio ar fy mhrofiadau fel athro... swydd digon anodd dyddie ma. Byddwch yn neisach i'r athrawon, neu fydd neb ar ôl i wneud y swydd!"

Mae’r nofel hefyd yn cynnwys atgofion o gyfnod y Mods a bandiau’r cyfnod fel y Jam wrth i Gwilym Puw lygadu Lambreta newydd yn ystod ei ‘wythnos ryfedd’.

Yn ogystal a rhoi darlun o fywyd ysgol, mae’r nofel Wythnos Ryfedd Gwilym Puw yn llawn sylwadaeth am y byd cyfoes, yn cynnwys effaith technoleg, ffonau symudol a phwyllgorau ym myd y dosbarth canol.

Bydd Wythnos Ryfedd Gwilym Puw yn cael ei lansio yn Cegin Stacey, Abergwili ar y 3ydd o Ebrill am 7.00.

Nodiadau

Yr awdur

Ganwyd Neil Rosser yn Nhreforus, ac fe’i magwyd yn Llwynbrwydrau, Llansamlet. Mae wedi ymddeol o fod yn athro ysgol ers tair blynedd. Mae’n gerddor ac yn ganwr adnabyddus, ac mae bellach yn gitarydd i’r band Pwdin Reis. Yn ei amser hamdden, mae’n joio gwaith pren, garddio a chefnogi’r Swans. Cyhoeddodd y gyfrol Ochr Treforys o’r Dref yn 2021.

Datganiad i’r Wasg

Un o blant y Windrush

Nofel

Benjamin Zephaniah (add. Rhys Iorwerth)

Gwasg Carreg Gwalch, £8.99

“Dywedodd Nain fod llewod bob amser yn rhuo. Bob amser,” atebais. “Dylem ninnau fod fel llewod. Ddylem ni byth ofni cael ein clywed.”

Caiff Leonard sioc pan fydd yn cyrraedd gyda’i fam ym mhorthladd Southampton. Mae’i dad yn ddieithryn iddo; mae’n oer a dyw hyd yn oed bwyd Jamaicaidd ddim yn blasu’r un fath ag y gwnâi adref yn Maroon Town.

Ond mae’i rieni wedi dod ag ef yma i geisio bywyd gwell. Felly mae Leonard yn gwneud ei orau i beidio â chwyno, i wneud ffrindiau newydd, i wneud yn dda yn yr ysgol – hyd yn oed pan fydd pobl yn ei frifo gyda’u geiriau a’u dyrnau.

Sut gall bachgen mor bell oddi cartref ddysgu mwynhau ei fywyd newydd pan fo cymaint o bethau yn yn cyfrif yn ei erbyn?

“Stori amhrisiadwy i ddarllenwyr ifanc sydd am ddysgu am brofiadau cenhedlaeth Windrush.” – Alex Wheatle

Bydd Stryd Nici a Ffion Wyn ar werth ar 1 Mawrth mewn siopau llyfrau ledled Cymru,

 ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg.gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

GWYBODAETH AM YR ADDASYDD:

Mae Rhys Iorwerth yn brifardd a llenor sy’n byw a gweithio yng Nghaernarfon, ei dref enedigol. Enillodd Gadair (2011) a Choron (2023) yr Eisteddfod Genedlaethol a bu’n Fardd y Mis ar Radio Cymru dair gwaith. i waith ef oedd addasu’r gyfrol Cynefin, Cymru a’r Byd (2024).

PROSIECT RHYNGOM:

Mae Gwasg Carreg Gwalch a gweisg eraill yng Nghymru yn cydweithio ar Brosiect Rhyngom sy’n cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru drwy’r Cyngor Llyfrau. Nod y prosiect yw hybu amrywiaeth mewn llyfrau darllen er pleser i blant a phobl ifanc rhwng 3 ac 16 oed. Mae llyfrau’r gyfres hon yn dathlu diwylliant, pobl a hanes Cymru gyfan, gan gefnogi iechyd a lles plant a phobl ifanc a datblygu eu sgiliau empathi a llythrennedd, a thrwy hynny gefnogi pedwar diben y Cwricwlwm i Gymru. Bydd pob ysgol gynradd ac ysgolo uwchradd wladol yn derbyn copi am ddim o’r llyfr hwn. Mae Cyngor Llyfrau Cymru ar hyn o bryd yn trefnu i baratoi a chyhoeddi adnoddau addysg i gyd-fynd â llyfrau Prosiect Rhyngom.

Os ydych am fwy o wybodaeth neu drefnu cyfweliad â’r awdur, cysylltwch â Gwasg Carreg Gwalch drwy e-bost:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Datganiad i’r Wasg

Richard Jones Berwyn

Hanes Bywyd Rhyfeddol un o Arloeswyr y Wladfa

Llyfr Hanes Byw 3

Graham Wynne Edwards

Gwasg Carreg Gwalch, £8.99

Un o’r gŵyr galluocaf a fu yn y Wladfa nad yw’n cael y sylw mae’n ei haeddu.

Y datganiad hwn gan R. Bryn Williams yw un o’r rhesymau i’r awdur fynd ati i ysgrifennu’r gyfrol hon. Hynny a’r ffaith iddo sylweddoli’n ddiweddar bod Richard Jones Berwyn yn frodor o Ddyffryn Ceiriog fel yntau, heb iddo ddeall hynny nes i’r Athro Bill Jones, Prifysgol Caerdydd, draddodi darlith yn y Dyffryn am wrthych y gyfrol. Cofnodwyd enw Berwyn ar restr teithwyr y Mimosa fel un o Efrog Newydd - ond buan iawn y daethpwyd i ddeall mai wedi ymfudo yno o Ddyffryn Ceiriog yr oedd. Cynyddodd diddordeb Graham Edwards yn hanes Berwyn, a theimla nad oes digon o bobl yn gwybod hanes y gŵr rhyfeddol hwn. Bu ar ddau ymweliad â’r Wladfa a chyfarfod â disgynyddion niferus Berwyn, a gyda sêl eu bendith, aeth ati i ymchwilio’n drylwyr i’w hanes gyda chymorth cyfeillion o’r Wladfa, ac yma yng Nghymru.

Canlyniad yr holl waith ymchwil yw’r gyfrol ddifyr hon, sy’n mynd drwy wahanol gyfnodau ym mywyd Berwyn, gan fanylu ar ei holl weithgarwch cyhoeddus a’i fywyd teuluol mewn modd darllenadwy iawn. Cawn wybod am gyfraniad allweddol Berwyn i fywyd y Cymry cyntaf a laniodd yn Mhorth Madryn, gan roi golwg ar yr holl swyddi a fu ganddo, ac am y gwasanaeth gwirfoddol a roddodd i sicrhau ffyniant y Gwladfawyr. Ni fyddem yn gwybod hanner gymaint am y daith ar y Mimosa, yr ansicrwydd wrth lanio ym Mhorth Madryn, na’r caledi wrth geisio ennill eu tir a chychwyn ffermio heb gofnodion manwl Berwyn.

Hoffodd Graham Edwards y ffaith nad anghofiodd Berwyn am fro ei febyd chwaith, a cheir enghreifftiau yn y gyfrol o’i lythyrau cyson i’w deulu ac i’r wasg yng Nghymru yn adrodd hanes yr ymfudwyr, ac yn annog y Cymry oedd ar ôl i ysgrifennu atynt hwythau yn y Wladfa gyda newyddion o’r hen wlad er mwyn lleddfu eu hiraeth. Trywydd diddorol arall yn y gyfrol yw cysylltiad Berwyn â Neuadd Goffa Ceiriog a’i gyfraniad tuag ati.

Cyfunir yr hanes manwl am y gŵr amryddawn, bonheddig a chymwynasgar hwn gyda ffotograffau o gymeriadau ac o ddogfennau gwreiddiol sy’n cyfoethogi’r darlun ohono. Y gobaith yw y bydd y darllenwyr yn dysgu am un o’r ffigyrau a gyfrannodd fwyaf tuag at oroesiad y criw cyntaf o Gymry i gyrraedd i’r Wladfa ar y Mimosa ym 1865, sydd wedi bod yn weddol anhysbys hyd yma, ac yn gwerthfawrogi ei gyfraniad amhrisiadwy i ffyniant bywyd Cymreig y Wladfa fel ag y mae heddiw.

Bydd Richard Jones Berwyn ar werth mewn siopau llyfrau ledled Cymru, ar Fawrth 1af.

 ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg.gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

Broliant ar Gefn y Clawr

 O’r adeg y glaniodd y fintai gyntaf o Gymry ym Mhorth Madryn ym 1865, gweithredodd Richard Jones Berwyn fel un o brif arweinwyr y Wladfa ym Mhatagonia. Bu’n gofnodwr arbennig; aeth ymlaen i fod yn grwner, harbwr feistr, rheolwr yr orsaf dywydd ac yn bostfeistr am dros dri deg o flynyddoedd. Bu hefyd yn athro ac yn gyhoeddwr llyfrau, ac agorodd felin a siop lyfrau ac offer ysgrifennu, y gyntaf o’i math yn y Wladfa. Yn wir, gweithiodd yn ddiflino i sicrhau ffyniant yr ymfudwyr cyntaf. Eto, ychydig o sylw a gafodd yn y croniclau hanes.

‘Diolch am gofio un o gymwynaswyr mawr y Wladfa.’

ROBIN GWYNDAF

Dechreuodd Graham Wynne Edwards, yr awdur, ymddiddori yn hanes Berwyn o ddifri pan sylweddolodd fod y dyn a anwyd yng Nglyndyfrdwy wedi'i fagu yn Nyffryn Ceiriog, fel yntau. Teimlodd nad oedd digon o sylw wedi ei roi iddo yn ardal ei febyd, beth bynnag am drwy weddill Cymru a’r Wladfa.

Os ydych am fwy o wybodaeth neu drefnu cyfweliad â’r awdur, cysylltwch â Gwasg Carreg Gwalch drwy e-bost:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Datganiad i’r Wasg

Diwedd y Gân

gan Rebecca Roberts

(nofel i oedran 16+)

Gwasg Carreg Gwalch, £8.99

Dilyniant i Curiad Gwag (2022)

Chwip o ddilyniant i Curiad Gwag gan rock chick y sin lenyddol!

Elin Llwyd Morgan

Mae’r cymeriadau ’ma yn sownd yn fy mhen i!

Caryl Morris Jones

Yn dilyn llwyddiant Curiad Gwag, nofel yn dilyn hynt a helynt aelodau band roc o’r enw Konquest, mae’r awdures o Brestatyn, Rebecca Roberts, yn cyhoeddi dilyniant i gau pen y mwdwl ar anturiaethau’r band.

Prif gymeriad y nofel yw Sophie, sy’n hanu o Sir y Fflint: rheolwr taith y band ac, ers diwedd Curiad Gwag, eu prif leisydd. Ers diwedd y nofel gyntaf mae’r band wedi bod yn gweithio’n galed yn perfformio a datblygu eu cerddoriaeth, ond tydi’r llwyddiant roedden nhw’n gobeithio amdano ddim wedi digwydd. Yn dilyn sylw negyddol gan gynrychiolydd o label recordio, mae Sophie yn penderfynu dilyn ei llwybr ei hun, a derbyn cynnig cyffrous sy’n mynd â hi ar antur hollol annisgwyl.

Doedd y penderfyniad i sgwennu dilyniant ddim yn un anodd, yn ôl Rebecca; ‘Dechreuais feddwl am stori Sophie a chriw Konquest cyn mynd ar gwrs sgriptio yn Llundain yn 2008, felly maen nhw wedi bod yn fy mhen i ers dros bymtheng mlynedd. Ar ôl cwblhau Curiad Gwag ro’n i’n teimlo bod angen i mi wybod be oedd y band am ei wneud nesaf, felly ro’n i’n falch iawn o gael comisiwn gan Wasg Carreg Gwalch i ysgrifennu’r dilyniant.  Doedd gen i ddim clem ble roedd y cymeriadau am fynd nesaf – roedd parhau â’r daith yn antur newydd sbon, ond roedd ambell edefyn yn weddill o’r llyfr cyntaf…’

Yn y nofel, nod Konquest ydi dominyddu’r byd roc, ond gan fod y nofel wedi’i gosod yn 2006 maen nhw’n dechrau eu gyrfa ar yr union adeg pan oedd miwsig roc a metel wedi stopio bod yn fiwsig prif ffrwd. Her fawr y band yw canfod ffordd i lwyddo, ond hefyd aros yn driw iddyn nhw’u hunain. Mae hyn yn sialens i Sophie yn arbennig, ac yn sbardun i sefyllfa y mae Rebecca yn teimlo’n angerddol yn ei chylch. ‘Un o themâu’r nofel yw’r ffordd mae’r diwydiant miwsig (a’r holl ddiwydiannau celfyddydol, a’r byd adloniant, mewn gwirionedd) yn trin menywod,’ eglura. ‘Wnes i gynddeiriogi ar ddarllen straeon Kesha, Britney Spears, Lady Gaga, Alanis Morisette, Rhianna a’r lleill. Mae’n bwnc anodd sydd, yn anffodus, yn parhau’n berthnasol hyd heddiw. Fodd bynnag, arweiniodd yr archwiliad hwn o ochrau tywyllaf y diwydiant at y sylweddoliad ei bod hi’n bwysig canfod dy dylwyth – y bobl hynny sy’n rhannu ac yn cefnogi dy weledigaeth, ac yn bod yn gefn i ti drwy’r amseroedd anodd sy’n gwneud i ti amau dy hun. Dwi’n gobeithio bydd darllenwyr yn mwynhau parhau â thaith Sophie, a chael rhagor o hynt a helynt Konquest.’

Thema arall y nofel yw'r pwysau ar ferched ifanc i edrych ac ymddwyn mewn ffordd benodol. Mae'r disgwyliadau hynny wedi bodoli ers amser maith, ond gyda dyfodiad y cyfryngau cymdeithasol mae’n anoddach eu hosgoi. Medd Rebecca, ‘Ro’n i am archwilio effaith clywed a theimlo nad wyt ti byth yn ‘ddigon’, a sut y gall hynny arwain at ddiffyg hyder a hunanamheuaeth difrifol. Mae’n thema dwi’n dychwelyd ati’n eitha aml yn fy nofelau achos mae’n rhywbeth sy wedi bod yn frwydr gydol oes i mi’n bersonol – ond i Sophie, mae bod dan y sbotolau ac yn destun sylw digroeso yn ei herio hi i'r eithaf.’

Mae’r nofel wedi’i hanelu at bobl ifanc dros 16 oed, a hynny oherwydd y themâu heriol, fel yr eglura Rebecca. ‘Ro’n i am adlewyrchu diwylliant roc a rôl a phrofiadau bywyd go iawn yn y nofel – mae pobl ifanc (a cherddorion roc) yn defnyddio alcohol a chyffuriau ac yn gwneud pob math o bethau gwirion dan eu dylanwad, ac mi o’n i eisiau taro’r balans cywir o realaeth heb glodfori’r bywyd hwnnw. Mae cymeriadau Diwedd y Gân yn eu hugeiniau cynnar, felly dwi’n gobeithio bydd y stori’n apelio at bobl ifanc o’r un genhedlaeth, ond mae’r stori wedi ei gosod yn 2006/7 felly dwi’n gobeithio y bydd hi hefyd at ddant yr Xennials a’r Gen Xers sydd am ailymweld â’u hieuenctid!

Mae rhestr chware i gyd-fynd â’r nofel wrth ddilyn y ddolen hon:

Diwedd y Gân - playlist by Rebecca Roberts | Spotify

(Dathliad o ferched y byd roc/metal. Mae themâu’r caneuon yn cyd-fynd â phlot y stori)

Gellir gwrando ar restr chwarae Curiad Gwag yma:

Curiad Gwag - playlist by Rebecca Roberts | Spotify

Bydd Diwedd y Gân ar werth mewn siopau llyfrau ledled Cymru (£8.99), ar Gwales.com ac ar wefan www.carreg.gwalch.cymru o 1 Mawrth, 2025.

Broliant cefn y clawr:

Mae Konquest yn gweithio’n galed i ddod yn un o fandiau roc mwyaf adnabyddus Cymru, ond bob tro maen nhw’n dod gam yn nes at wireddu’r freuddwyd, mae rhywbeth yn eu rhwystro. Erbyn hyn mae Sophie, y gantores, yn dechrau amau mai hi ydi’r broblem, ac yn dechrau cwestiynu ei dyfodol efo’r band...

Dilyniant i Curiad Gwag. Canllaw oedran 16+

Nofel newydd gan awdures #Helynt ac enillydd Gwobr Tir na n-Og a Llyfr y Flwyddyn i Blant a Phobl Ifanc, 2021. 

Mae Rebecca Roberts yn gyfieithydd sydd wrth ei bodd â cherddoriaeth roc, ac yn byw ym Mhrestatyn gyda’i gŵr a’i phlant.

Mae hi wedi cyhoeddi deng nofel i oedolion ac oedolion ifanc.

Nodiadau i Olygyddion

• Mae’r nofel hon yn cynnwys cyfeiriadau at y canlynol: hunanddelwedd negyddol, hunanfeirniadaeth, dylanwad y cyfryngau cymdeithasol a’r we ar ferched ifanc, safle merched yn y diwydiannau creadigol, pwysau cymdeithas i gydymffurfio a chael plant.
• Cyfieithydd rhan-amser i’r Mudiad Meithrin yw Rebecca o ran ei gwaith bob dydd. Cyn hynny bu’n Swyddog Datblygu’r Gymraeg i Fentrau Iaith Fflint a Wrecsam, yn athrawes Gymraeg yn ysgol uwchradd Treffynnon, ac yn athrawes Saesneg yn Ysgol Morgan Llwyd.
• Mae Rebecca yn byw ym Mhrestatyn gyda’i gŵr a’i dau o blant, Elizabeth a Thomas. Yn ogystal ag ysgrifennu, mae Rebecca hefyd yn cynnal gwasanaethau digrefydd (un o’r ychydig yng ngogledd Cymru sy’n gwneud hynny drwy gyfrwng y Gymraeg). 
• Mae cerddoriaeth roc yn agos iawn at ei chalon, a dyna ysgogodd y nofel hon a’i rhagflaenydd. Medd, “Wnes i gyfarfod fy ngŵr yng nghanol mosh pit mewn clwb nos yn y Rhyl, ac roedd sgwennu am fand roc yn cynnig cyfleoedd di-ri am sefyllfaoedd llawn hwyl a helynt a thensiwn. Fodd bynnag, dydw i ddim yn medru canu offeryn a dwi’n canu’n fflat ofnadwy, ond pan o’n i’n gweithio fel Swyddog Datblygu’r Gymraeg ges i’r profiad o drefnu sawl gig a gŵyl gerddorol, felly mae’r pwnc yn agos iawn at fy nghalon.’
• Bu’r awdur Manon Steffan Ros yn mentora Rebecca wrth iddi ddatblygu’r nofel Mudferwi. Dywedodd amdani, ‘Mae Rebecca Roberts yn un o’r awduron prin sy’n eich tynnu i mewn i stori yn llwyr ... Sgwennu gafaelgar, ysgafn gyda chymeriadau sy’n hawdd uniaethu â nhw.’

Am fwy o fanylion, i gyfweld â’r awdur neu am gopi adolygu, cysylltwch â

Gwasg Carreg Gwalch:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Y SGWARNOG AUR

Llyfr Stori a Llun

Paddy Donnelly (add. Elen Williams)

Gwasg Carreg Gwalch, £6.95

Mae’r sgwarnog yn gymeriad mewn llawer o straeon Cymraeg. Mae’r sgwarnog yn y llyfr godidog hwn wedi dechrau ar ei thaith yn Iwerddon – ond mae’n gwbl Gymreig erbyn hyn.

Mae Mari a Taid yn ei chychwyn hi ar daith i ddarganfod y Sgwarnog Aur. Creadur chwedlonol yw hon, sy’n medru newid ei ffurf, a neidio i’r lleuad mewn dwy naid a hanner! Ar eu taith mae Mari a Taid yn canfod pob math o drysorau yn y coed, dan y ddaear ac yn y tonnau.

Pwy a ŵyr lle mae’r Sgwarnog Aur yn cuddio … ?

Mae anrheg i lygaid a dychymyg plant o bob oed yn y darluniau. Mae sgwarnogod (a chreaduriaid eraill) yn cuddio ym manylder lliwgar a llawn awyrgylch y darluniau o dudalen i dudalen. Dathliad o fyd natur Cymru!

Yn y nodiadau natur ar rai o luniau’r stori yn y cefn, cawn glywed am gysylltiadau’r sgwarnod gyda stori Melangell yng nghanolbarth Cymru.

Bydd Y Sgwarnog Aur ar werth ar 30 Ionawr mewn siopau llyfrau ledled Cymru,

 ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg.gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

Geiriau da am y gyfrol:

‘arbennig – mae’n byrlymu gyda hud a lledrith ac yn llawn gobaith i’n planed hardd’
— Patricia Forde, Llenor Plant Iwerddon (2023–2026)

‘Wow! Mae Paddy Donnelly wedi’i gwneud hi eto. Ar wahân i’r stori, cefais fy nghyfareddu gan ei ddarluniau mewn llyfr cwbl ragorol.’

— Tom McCaughren, awdur

‘cynnes, doeth ac wedi’i darlunio yn brydferth, dyma gyfrol arall sy’n cyrraedd yr uchelfannau gan y dalent fawr hon.’

— Sarah Webb

GWYBODAETH AM YR AWDUR a’r ADDASYDD:

Mae Paddy Donnelly yn un o brif awduron ac arlunwyr cyfoes llyfrau plant Iwerddon. Mae’r gyfrol hon wedi ennill canmoliaeth uchel a gwobrau sylweddol iddo mewn llai na blwyddyn:

Llyfr Plant y Flwyddyn Iwerddon 2024 (adran iau)

Rhestr hir Gwobr Wainwright 2024

Rhestr hir Cymdeithas Llythrennedd Prydain; oedran 3+

Mae llyfrau Paddy yn cael eu cyfieithu i amryw o ieithoedd ar draws y byd. Mae wedi’i enwebu ddwywaith am Fedal Yoto Carnegie an ei waith darlunio.

Mae Elen Williams o Dudweiliog eisoes wedi addasu un arall o gyfrolau Paddy Donnelly: Cynffonnau Cadno a’i Fab. Cafodd y gyfrol liwgar hon ei rhoi ar restr fer Llyfr y Flwyddyn yn Iwerddon a’i defnyddio yn rhan o Diwrnod Llyfr y Byd 2025. ‘Mae Paddy yn rhoi cymaint o fanion bach deniadol yn ei luniau,’ meddai Elen. ‘Mae’n bleser bod yng nghwmni plant wrth iddyn nhw glywed y stori a darganfod straeon bach eraill yn y lluniau ar bob tudalen.’

Os ydych am fwy o wybodaeth neu drefnu cyfweliad â’r awdur, cysylltwch â Gwasg Carreg Gwalch drwy e-bost:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Straeon Hynod yn ein Hanes

Llyfr HanesByw 3

Melfyn Hopkins

Gwasg Carreg Gwalch, £8.99

Ceir hanesion yma am rai o ffigurau mwyaf adnabyddus ein hanes, a digwyddiadau rhy-feddol nad oes esboniad iddynt hyd yma.

Faint wyddon ni am rai o straeon mwyaf hynod hanes Cymru? Mae casgliad arbennig oh-onyn nhw yn y gyfrol hon. Wrth ymchwilio i ddogfennau hanesyddol, sylwodd yr awdur fod ffeithiau llai amlwg a rhai digwyddiadau hanesyddol yn cael eu cyfeirio atynt mewn troed-nodiadau, heb gael eu harchwilion fanwl. Ar gyfer y gyfrol hon, aeth ati i roi cig ar yr asgwrn ir nodiadau ymylol, a chyfuno hynny â’i ddiddordeb mewn dirgelion a ffenomenâu rhyfedd or gorffennol, er mwyn adrodd y straeon llai cyfarwydd o hanes Cymru yn llawn. Hynny ydi – y straeon llai amlwg ond rhyfeddol am ein gorffennol.

Credar awdur ei bod bwysig i ni gofio am ein hanes, wrth fyw o ddydd i ddydd, oherwydd fod gan bob person hanesion unigryw am eu milltir sgwâr au teuluoedd eu hunain. Gall pawb gyfrannu in hanes, mae fel jig-so, pawb yn rhoi darn i wneud y llun yn gliriach. Er mawr rwystredigaeth i haneswyr, ni fydd y llun byth yn gyflawn, ond mae hyn hefyd yn rhan o'r diddordeb ar hwyl.

Maer gyfrol yn cynnwys pymtheg o straeon bywiog, syn gymysgedd o ddigwyddiadau gwaedlyd, trist, anesboniadwy, rhyfedd, doniol a diddorol. Sonnir am ddigwyddiadau o wa-hanol ardaloedd yng Nghymru ac mae rhywbeth yma fydd o ddiddordeb i bawb. Gallwn ddysgu o fethiannau a llwyddiannaur gorffennol, gan obeithio y bydd hynnyn ein helpu i wneud y penderfyniadau gorau ar gyfer y dyfodol. Y gobaith yw y bydd y gyfrol hon yn eich diddanu, yn dysgu rhywbeth newydd i chi am ein gorffennol, ac y byddwch oi darllen yn gallu dychmygu digwyddiadau heddiw fel straeon a all fod yn cael eu cofnodin y dyfodol.

Crëwyd y darluniau syn tanior dychymyg ar gyfer pob stori gan Mei Mac.

Bydd Straeon Hynod yn ein Hanes ar werth ar 31 Ionawr 2025 mewn siopau llyfrau ledled Cymru,

ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg.gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

BROLIANT CEFN Y CLAWR:

Mae amryw or prif gymeriadau yn y straeon hyn yn gyfarwydd inni. Eto, mae hanesion hynod ac annisgwyl amdanyn nhw sydd heb gael llawer o sylw – nes cyhoeddir gyfrol hon.

Aiff y straeon â ni drwy gyfnodau amrywiol mewn hanes, ac i wahanol ardaloedd yng Nghymru a thu hwnt, a chawn wybod am ddigwyddiadau dwys, difri ac ambell beth don-iol na wyddem amdanyn nhw cyn hyn. Dymar manion syn rhoi golwg arall ar ddigwydd-iadau hanesyddol ein gwlad.

GWYBODAETH AM YR AWDUR:

Brodor o Gaerdydd syn dal i fyw yn y brifddinas gydai wraig Cathy yw Melfyn Hopkins.

Astudiodd Hanes a Hanes Cymru ym Mhrifysgol Caerdydd a derbyniodd wobr Prifysgol Cymru am Hanes Cymru, sef gwobr Lleufer Thomas. Aeth ymlaen i ddysgu am dros chwarter canrif yn ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg a Saesneg Caerdydd. Ar ôl ym-ddeol yn gynnar or maes addysg, aeth ymlaen i hyfforddi pobl sut i yrru.

Mae wrth ei fodd yn mynd i gerdded ac ymweld â llefydd hanesyddol Cymru, colli cwisiau tafarn gyda ffrindiau, ac maen gefnogwr brwd o dimoedd pêl-droed Cymru. Yn yr haf maen tywys ymwelwyr o gwmpas Ynys Echni, ger Caerdydd.

Bun pori drwy groniclau, adroddiadau, erthyglau a chofnodion or gwahanol gyfnodau i ddarganfod a datblygur straeon hyn, ai obaith yw y bydd y gyfrol yn peri ir darllenwyr werthfawrogi cyfoeth ein hetifeddiaeth yng Nghymru yn well.

Cyhoeddodd nofel, Y Groes Naidd, ar y cyd gyda Lyn Jones, yn 2012, ond Straeon Hynod yn ein Hanes yw ei lyfr ffeithiol cyntaf.

Os ydych am fwy o wybodaeth neu drefnu cyfweliad â’r awdur, cysylltwch â Gwasg Carreg Gwalch drwy e-bost:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

NANT Y BENGLOG, TRYFAN, CWM IDWAL

Rob Piercy

Gwasg Carreg Gwalch, £25

Dyma drydedd cyfrol ddarluniadol Rob Piercy, yr arlunydd tirluniau o Borthmadog, ac efallai mai dyma yw coron ei yrfa hyd yn hyn. Un rheswm da dros hynny yw mai’r ardal sydd wedi rhoi ei theitl i’r gyfrol yw’r un agosaf at ei galon fel artist.

Dywed Gerallt Pennant yn ei gyflwyniad i’r gyfrol hardd hon, “Os oes un gair sy’n dweud y cyfan am berthynas Rob Piercy â Chwm Idwal, Nant Ffrancon, y Glyderau a’r Carneddau, ‘adnabod' ydy’r gair hwnnw. Trwy ei ddawn fel dringwr medrus daeth i adnabod cilfachau codi pen ’sgafndod y Twll Du yn ogystal â llyfnder y Rhiwiau Caws ym mhen uchaf Cwm Idwal. Daeth hefyd i wybod am amrantiad newid lliw ar wyneb dyfroedd Bochlwyd, Lloer a Chaseg a’i ddawn fel arlunydd sydd wedi creu dewiniaeth y gyfrol hon.”

Yn ogystal â 144 o dudalennau o ddarluniau a delweddau, mae Rob yn cynnwys llawer o straeon am ei hynt a’i helyntion fel cerddwr, dringwr ac arlunydd ar y mynyddoedd hyn ym mhob tywydd ac ym mhob tymor. Dyma ddarn nodweddiadol ohono am Gwm Idwal:

            “Mae ’na hen awyrgylch sinistr ynglŷn â’r Twll Du. Hyd yn oed ar ddiwrnod braf, mae sefyll o dan yr hollt yma yn fygythiol. Peidiwch â gofyn i fi pam. Ai’r clogwyni serth, tywyll sy’n eich bygwth ar bob ochr? Beth am y twll ei hun – ydi o yn gartref i ryw anghenfil? Pwy a ŵyr?

            “Mae’n wynebu’r gogledd, felly does dim golau’n cyrraedd gwaelod yr hollt. Ar ddyddiau gwlyb, mae llif gwyllt yn rhuthro i lawr rhwng y meini enfawr sy’n amddiffyn y fynedfa i’r twll. Hyd yn oed ar ôl cyfnod o sychder, mae’r muriau ar bob ochr y twll du yn dal i ddiferu gwlybaniaeth. Ond yr hyn sy’n fy synnu yw fod coeden fach, grebachlyd yn tyfu allan o wal dde’r cafn. Mae wedi bod yna ers i mi gofio. Mae fel cannwyll yn y tywyllwch.”

NANT Y BENGLOG, TRYFAN, CWM IDWAL

ar werth mewn siopau llyfrau drwy Gymruo Fedi 24 ymlaen

ac ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg-gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

Gellir cysylltu â’r wasg os am drefnu cyfweliad gyda’r awdur:

cyhoeddi@carreg-gwalch.cymru

Haydn a Rhys

Nofel gan

Geraint Lewis

Gwasg Carreg Gwalch, £8.99

Dyddiad Cyhoeddi: 29 Tachwedd 2024

‘Awdur mentrus a hyderus’

Rhiannon Ifans

Mae antur a dirgelwch yn ganolog i nofel newydd Geraint Lewis, ynghyd â dogn helaeth o hiwmor crafog.

Dau gyfaill bore oes yw Haydn a Rhys, sydd wedi teithio o Geredigion i Ynys Môn er mwyn profi damcaniaeth Haydn fod ei fab yng nghyfraith yn cael affêr. Wrth iddyn nhw gynnal eu stake-out mewn maes carafannau ar yr arfordir, cawn wybod mwy am gwrs bywyd y ddau, a darganfod eu bod yn cadw sawl cyfrinach dyngedfennol rhag ei gilydd.

‘O’n i wedi sylwi nad oedd yna fawr o nofelau yn sôn am ddynion yn eu saithdegau,’ eglura’r awdur. ‘Mae rhywun yn ei saithdegau wedi gweld cryn dipyn o newidiadau yn ei fywyd ac roedd potensial hynny’n apelio ata i. Roedd cael dau gymeriad hŷn yn rhoi cynfas eang i mi archwilio gwahanol gyfnodau yn hanes Cymru hefyd. Wrth i’r stori ailymweld ag ambell ddigwyddiad arwyddocaol ym mhob degawd ro’n ni’n raddol sylweddoli fod bywydau Haydn a Rhys wedi eu clymu ynghyd mewn ffordd beryglus. Ac roedd hynny’n ddiddorol i mi hefyd, y ffordd mae cyfeillgarwch hir yn gallu bod mor gymhleth.’

Roedd hiwmor Geraint i’w weld yma ac acw yn ei gyfrol Cofiwch Olchi Dwylo a Negeseuon Eraill, casgliad o straeon wedi’u gosod ar arfordir Ceredigion yn ystod pandemig Covid 19, cyn iddo fynd ar drywydd mwy dwys gyda Lloerig (2022) oedd yn portreadu mam a gollodd ei mab i hunanladdiad.

‘Ar ôl ysgrifennu Lloerig roedd gen i awydd cryf i fynd yn ôl i ’ngwreiddiau cynnar iawn fel ysgrifennwr comedi eironig, tafod mewn boch – yn debyg i’r hyn wnes i â ’nghyfres Slac yn Dynn i S4C yn niwedd y 1980au. O’n i’n gobeithio y byddai’r hiwmor tywyll vigilante sydd yn Haydn a Rhys yn debyg o ran cywair i’m drama lwyfan Ysbryd Beca, a oedd hefyd â stake-out yn gefndir iddi.’

Wrth ddewis sgrifennu am Haydn a Rhys – adeiladwr a dyn busnes wedi ymddeol –gobaith Geraint oedd cyffwrdd â themâu fel cyfeillgarwch, heneiddio, cryfder a diffyg cyfaddawdu. Mae’r nofel yn llawn antur a dirgelwch, ond yn ôl yr awdur, ‘yn anad dim o’n i am wau stori ysgafn sy’n tanlinellu pwysigrwydd cyfrinachau ym mywydau pobl ... a pham y dylai rhai cyfrinachau aros felly.’

Bydd Haydn a Rhys ar werth ym mhob siop lyfrau Cymraeg, drwy www.carreg-gwalch.cymru a www.gwales.com, o 29ain Tachwedd 2024.

Bydd lansiad yn cael ei gynnal yng Ngwesty’r Plu, Aberaeron,

Nos Fawrth 10 Rhagfyr 7.00 – 8.30yh

Am fwy o fanylion, i gyfweld â’r awdur neu am gopi adolygu, cysylltwch â

Gwasg Carreg Gwalch:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Broliant cefn y clawr:

Mae Haydn a Rhys yn ffrindiau gorau ers dros 70 mlynedd, ac mae'r ddau wedi teithio o Geredigion i Ynys Môn i geisio darganfod a yw mab yng nghyfraith Haydn yn cael affêr.

Mae gan y ddau gyfrinachau.

Mae gan un ohonynt wn.

A fyddan nhw’n dal i fod yn ffrindiau ar ddiwedd y gwyliau ... ac a fydd y ddau yn dychwelyd adref?

Nofel am gyfeillgarwch oes, am ymddiriedaeth ac am yfed gwin coch yn yr haul.

Mae Geraint Lewis yn hanu o Dregaron, Ceredigion. Mae wedi cyhoeddi sawl nofel a chyfrolau o straeon byrion, yn fwyaf diweddar Cofiwch Olchi Dwylo a Negeseuon Eraill (2021) a Lloerig (2022). Ef oedd enillydd cyntaf Gwobr Tony Bianchi yn 2019, a daeth Lloerig yn ail am y Fedal Ryddiaith yn 2021. Bu Geraint hefyd yn ysgrifennu'n helaeth i'r teledu, radio a theatr. Gwelwyd ei waith theatr mwyaf diweddar, y gomedi fer Byd Donna Tan y Pandy, ym mherfformiadau HA/HA y Theatr Genedlaethol yn Eisteddfod Rhondda Cynon Taf 2024.

Nodiadau i’r Golygydd

• Mae Geraint bellach yn byw yn Aberaeron, ar ôl treulio cyfnod yng Nghaerdydd lle bu’n sgriptio ar gyfer cyfresi megis Pobol y Cwm, Iechyd Da, Dinas a Mwy na Phapur Newydd.
• Mae hefyd wedi gweithio’n helaeth fel actor, gan ymddangos mewn cyfresi megis Y Gwyll ac Yr Heliwr. Ef chwaraeodd cymeriad Sianco yn yr addasiad o nofel Caryl Lewis, Martha, Jac a Sianco.
• Mae mwy o fanylion ac adolygiadau ar wefan yr awdur: www.geraintlewis.net
• Bydd yn cynnal digwyddiad yng Nghaerdydd i hyrwyddo’r nofel yn y flwyddyn newydd – manylion i ddilyn ar blatfformau cymdeithasol y wasg.
• Mae ganddo eisoes waith newydd ar y gweill – mae wedi dechrau ysgrifennu nofel am gynhesu byd-eang.

O na fyddai’n Haf o hyd! Haf Thomas (Cyd-awdur: Ifor ap Glyn) Mae Haf Thomas o Lanrug yn dipyn o gymeriad! Mae wedi llefaru ar lwyfan yr Urdd, mae wedi bod yn ecstra ar Pobol y Cwm, mae wedi switsio goleuadau’r Nadolig ymlaen yng Nghaernarfon – ac mae wedi codi trigain mil o bunnoedd i elusennau gwahanol. Hyn i gyd gan ferch sy’n gwrthod gadael i anawsterau bywyd ei threchu. Pan anwyd Haf yn 1971 roedd yn dipyn o sioc i’w rhieni Ann ac Irfon pan ddeallon nhw fod syndrôm Downs arni. Ers hynny, yr unig sioc a fu, yw ei dawn barhaus i gael y gorau o’r bobol o’i chwmpas. Mae ei theulu a’i chymuned wedi bod yn gefn iddi – ond mae hithau yn ei thro wedi gwneud mwy na’r rhan fwyaf ohonom i dalu’r gymwynas yn ôl. Mae wedi nofio i godi pres i Ysgol Pendalar, hel stampiau at Gymdeithas y Deillion, gwerthu cardiau cyfarch mae’n gwneud ei hun, a threfnu cyngherddau Nadolig hefo’i chydweithwyr yng Nghyngor Sir Gwynedd. Mae wedi codi pres i dros dri deg o wahanol elusennau. Yn y gyfrol hon, mae’n adrodd ei stori ei hun – ac mae’n stori gwerth ei rhannu.

HUNANGOFIANT UNIGRYW AM BWYSIGRWYDD POSITIFRWYDD;

O FFWRNEISI’R GWAITH DUR I’R YSTAFELL DDOSBARTH GYMRAEG

Yr wythnos hon bydd hunangofiant hynod yn cael ei lansio; hunangofiant un o dylwyth hen Ddociau Caerdydd, a chymeriad arbennig – Wayne Howard. Yn y gyfrol, mae Wayne yn olrhain hanes ei fywyd personol ei hun, a hanes ei deulu a’i wreiddiau – yr hyn sy’n rhan annatod o’i gynhysgaeth. Mae’n siarad yn agored ac yn onest am ei fagwraeth a’i blentyndod ym Mae Teigr; yr heriau yn sgil hiliaeth a rhagfarn; ei frwydr â’i iechyd meddwl, a’r cwmni a’i gwnaeth yn ddi-waith; ei daith ryfeddol i ddysgu, ac i addysgu, Cymraeg… Ond hefyd – ac yn bwysicaf oll – mae’r gyfrol hon yn rhoi blas inni ar ei ddygnwch yn wyneb awelon croes bywyd; ei gariad diddarfod at ei deulu a’i ffrindiau, a’i gyd-ddyn; a’i awch i ysbrydoli pobl.

Yng ngeiriau Wayne ei hun: ‘Gobeithio ei fod yn ddiddorol ac yn ddifyr; ac y bydd yn procio’ch meddwl ac yn eich ysbrydoli. Mae’r gair olaf ’na – ‘ysbrydoli’ – yn bwysig iawn i mi. Pan ddaw fy amser i i gau fy llygaid am y tro olaf, dw i am deimlo ’mod wedi gwneud gwahaniaeth positif i fywyd rhywun.’

Yn y llyfr difyr hwn, mae Wayne yn trafod ei ddatblygiad a’i esblygiad fel person – o fod yn llencyn ifanc chwerw, rhwystredig i fod yn ddyn positif, diolchgar. Mae Wayne yn trafod rhai o’r profiadau bywyd a’r canfyddiadau sydd wedi’i siapio fel unigolyn dros y blynyddoedd, ac sydd wedi’i gymell i feithrin a chynnal y byd-olwg positif, diolchgar hwn.

Mae’n sôn am yr hwyl, y cymdeithasu a’r ‘camaraderie’ a fodolai ymysg bechgyn y gwaith dur, yn ogystal â’u teyrngarwch a’u ffyddlondeb i’w gilydd ar adegau heriol. Mae hefyd yn sôn am y cyfeillgarwch a’r cysylltiadau cadarnhaol y mae Wayne wedi’u hadeiladu ar ei daith Gymraeg, yn dilyn colli ei waith yn ddisymwth. Yn ogystal, cawn glywed gan Lynda, gwraig Wayne, ac Elinor, ei ferch drwy ystod y llyfr; mae eu cyfraniadau a’u safbwyntiau nhw yn ychwanegu at liw a gwead y darlun crwn.

Mae Wayne, bellach dros ei saith deg oed, yn berson sy’n arddel hunanfynegiant didwyll, di-ymddiheuriad; ond sydd hefyd yn awyddus i wneud ei ran i helpu eraill, yn enwedig unigolion mewn angen, ac i ddod â rhywfaint o lawenydd ac ysgafnder i’w byd.

Mae sesiynau arwyddo copïau – yng nghwmni Wayne a Jon Gower – wedi’u trefnu yn siopau llyfrau Cant a Mil a Caban yng Nghaerdydd.

Sgwrs Dan y Lloer

Cip tu ôl i’r llen ar y gyfres boblogaidd

Marlyn Samuel gydag Elin Fflur

Gwasg Carreg Gwalch, £12

Dyddiad Cyhoeddi: 25 Tachwedd, 2024

Lansiadau

3 Rhagfyr: Lle Arall, Stryd y Plas, Caernarfon am 7yh

5 Rhagfyr: The Red Door Studio, PIPES, Pontcanna am 6.30yh

'Roedden ni’n gwybod ein bod ni wedi taro ar rywbeth go arbennig wrth gomisiynu hon, ond ychydig a wydden ni y byddai’r gyfres yn gymaint o ffefryn ac yn parhau i ddiddanu ac ysgogi sgwrs hyd heddiw.'

Elen Rhys, Cyn-bennaeth Adloniant ac Adloniant Ffeithiol S4C

Sgwrs Dan y Lloer yw un o gyfresi mwyaf poblogaidd y cyfnod ôl-Covid ar S4C, ac mae llyfr newydd yn dathlu llwyddiannau’r gyfres dros y pedair blynedd ddiwethaf.

Marlyn Samuel ac Elin Fflur yw’r awduron, ac yn ôl Marlyn mi gafodd gryn fwynhad o’r gwaith. ‘A finnau'n wyliwr ffyddlon o'r gyfres beth bynnag, pleser pur oedd cael y cyfle arbennig i holi rhai o westeion y gyfres ar gyfer y llyfr,’ meddai. ‘Roedd pawb yn fwy na bodlon i gael  sgwrs efo fi ynglŷn â'r profiad o fod ar y rhaglen, ac un peth roedd pawb yn ei ddweud wrtha i oedd cymaint roedden nhw wedi mwynhau cael sgwrs efo Elin o dan y lloer.’  

Cafodd Elin Fflur hefyd bleser o’r profiad: ‘Mae wedi bod yn fendigedig cael amser i ail-fyw rhai o’r sgyrsiau ar gyfer creu’r llyfr. Dwi wedi cael fy atgoffa pa mor lwcus ydw i i gael cyfweld rhai o fawrion ein cenedl – mae’n fraint o’r mwyaf cael gwneud y swydd hon! Mi fydd y gyfrol yn amhrisiadwy i mi’n bersonol, ond bydd hefyd, gobeithio, yn ddifyr i’r darllenydd gael cip bach tu ôl i’r llen ar y gyfres.’

Prosiect ar y cyd rhwng Gwasg Carreg Gwalch a chwmni teledu Tinopolis, sy’n cynhyrchu’r rhaglen Sgwrs Dan y Lloer, ydi’r llyfr hwn, gyda’r tîm cynhyrchu’n cyfrannu nifer helaeth o’r lluniau i’r gyfrol hardd, liw llawn. Maent hefyd yn rhannu eu profiadau o weithio ar y cyfresi yn ystod y cyfnodau clo Covid, pan oedd y byd darlledu yn ddiwydiant gwahanol iawn, a phawb yn gorfod cadw pellter o ddau fetr oddi wrth ei gilydd. Mae’r llyfr hefyd yn cynnwys cipolwg ar y gyfres newydd o Sgwrs Dan y Lloer, sy’n cael ei darlledu ar S4C o 2 Rhagfyr ymlaen.

‘Nid yn aml mae cyfres deledu yn arwain at lyfr, ond mae’n rhoi balchder mawr i ni yng nghwmni Tinopolis fod y gyfrol Sgwrs Dan y Lloer nawr ar gael i’w mwynhau. Mae’n gasgliad arbennig iawn o gyfweliadau, a’r rhain nid yn unig yn adlewyrchu pa mor wych oedd y sgyrsiau gwreiddiol, ond mae’r gyfrol ei hun hefyd yn un brydferth a hawdd ei darllen. Llyfr fydd yn sicr yn apelio at bawb.’

Angharad Mair, Tinopolis

Bydd Sgwrs Dan y Lloer ar werth ym mhob siop lyfrau Cymraeg, drwy www.carreg-gwalch.cymru a www.gwales.com, o 25 Tachwedd 2024.

Am fwy o fanylion, i gyfweld â’r awduron neu am gopi adolygu / lluniau o’r gyfrol, cysylltwch â

Gwasg Carreg Gwalch:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Broliant cefn y clawr:

Dewch i gael cip y tu ôl i lenni un o gyfresi mwyaf poblogaidd S4C!

Crëwyd cyfres gyntaf Sgwrs Dan y Lloer i ddiwallu’r angen am raglenni newydd yn ystod clo Covid 19, ac ers hynny mae sgyrsiau Elin Fflur â rhai o’n hwynebau mwyaf cyfarwydd wedi cydio yn nychymyg a chalonnau gwylwyr ledled Cymru a'r tu hwnt. Yn y gyfrol hon mae Elin yn hel atgofion, a rhai o’r gwesteion yn rhannu eu profiadau hwythau, gan egluro pam y bu iddyn nhw drafod pynciau sydd, yn aml, wedi bod yn ddadlennol a dirdynnol.

Nodiadau i’r Golygydd

• Darlledwyd y bennod gyntaf o’r gyfres gyntaf ar 1 Mehefin 2020, gyda Daloni Metcalfe yn westai.
• Er hynny mae 56 o benodau wedi cael eu ffilmio, gyda’r chweched gyfres yn cael ei darlledu o 2 Rhagfyr eleni.
• Mae 5 rhaglen arbennig, awr o hyd, wedi cael eu cynhyrchu: Max Boyce, Matthew Rhys, Dafydd Iwan, Bryn Williams a Noel Thomas (i’w darlledu dros y Nadolig eleni).
• Mae’r llyfr yn lliw llawn, 132 tudalen, maint 120x210mm, yn berffaith ar gyfer yr hosan Dolig.
• Bydd dau lansiad i’r gyfrol a’r gyfres nesaf yn cael eu cynnal:

• Nos Fawrth, 3 Rhagfyr yn Lle Arall, Stryd y Plas, Caernarfon lle bydd Marlyn Samuel yn holi Elin Fflur, yng nghwmni gwesteion arbennig
• Nos Iau, 5 Rhagfyr yn The Red Door Studio, PIPES, Pontcanna, yng nghwmni Elin Fflur a Mark Lewis Jones.

Datganiad i’r Wasg

Chwalu Pen (Gêm Gwis i’r Teulu Cyfan)

CHWALU PEN: GÊM GWIS (Y GANRIF!) YN GYMRAEG – NAWR AR GLAWR!

Eleni, darlledwyd pedwaredd cyfres y gêm gwis unigryw a phoblogaidd Chwalu Pen ar BBC Radio Cymru. Dros y bedair blynedd ddiwethaf, mae amryw o wrandawyr pybyr, ledled Cymru a thu hwnt, yn siŵr o fod wedi rhoi ryw ymgais bersonol ar ambell rownd – gan geisio sgubo drwy weoedd pry cop y co’ i ddod o hyd i’r atebion. Wel, y gaeaf hwn, mae casgliad helaeth o gwestiynau mwyaf heriol y gyfres (dros 1000 ohonynt!) yn cael ei gyhoeddi ar ffurf llyfr – i deuluoedd o Fôn i Fynwy ei fwynhau. Dyma anrheg perffaith i lenwi bob hosan ’Dolig ac i roi gwên (a gwg, o bosib!) ar sawl wyneb. Meddai Arwel ‘Pod’ Roberts, un o gapteiniaid y gyfres: ‘Os ydy tai pobol eraill yn debyg i tŷ ni dros y ’Dolig – neu unrhyw adeg arall, o ran hynny – mae hi’n bwysig cael rwbath wrth law i dynnu sylw’r teulu pan mae ’na ffrae mewn peryg o godi… Fatha gêm fideo neu lyfr Chwalu Pen. A mantais llyfr Chwalu Pen ydy nad ydy o angan batris.’

Dywed Llŷr Huws, cynhyrchydd a chreawdwr y gyfres: ‘Dwi wedi gweld degau o unigolion yn chwysu ac yn drysu wrth recordio’r gyfres dros y blynyddoedd diweddar, ond mae rhoi’r cwis at ei gilydd yn gallu bod hyd yn oed yn fwy o destun ‘chwalu pen!’

‘Mae’n gwis chwithig sy’n gofyn am ateb yn gynta’ fel rheol, cyn ffurfio cwestiynau ar rowndiau hollol random. Ac mae Mari yn g

neud joban wych o ddisgrifio stumiau’r gwesteion, ar gyfer y gwrandawyr, wrth iddyn nhw glywed eu bod nhw am orfod ateb cwestiynau ar ‘Siarcod a Morfilod’ neu “Rip-offs Teledu Cymru”. Mae dyddiau recordio yn bleser ac yn llawn hwyl (ac weithiau’n gallu troi yn draed moch!) efo criw o gapteiniaid ffraeth, a gobeithio fod hynny’n adlewyrchu yn y penodau.

Dwi’n ddiolchgar am y rhyddid rydan ni wedi ’i gael gan Radio Cymru i greu rhywbeth sy’n teimlo’n wahanol i gynhyrchiad arferol. Mae’r cwis yn heriol – fel y gwelwch chi yn y llyfr – ond mae gwybodaeth gyffredinol yn aml yn dod yn ail i chwerthin. Mae’n rheswm i fod yn wirion. Ac os digwydd i rywun feddwl mai ‘Emlyn’ ydi’r ‘Math o farddoniaeth – yn cychwyn efo ‘E’ – y basa chi’n ei weld ar garreg fedd’... disgwyliwch dynnu coes.

Ar lefel bersonol, hefyd, dwi’n falch o fod wedi cael recordio penodau unigryw efo arwyr anfarwol fel Dyfrig Evans a Dewi Pws. Mi oedd gweld Dyfs yn droednoeth yn y stiwdio – ac yn cochi wrth glywed model boblogaidd yn sôn am ddynion yn prynu sanau – yn atgof i’w drysori.’

‘Dwi erioed ’di deall y gêm. O’n i’n hanner gobeithio na fydda na ail gyfres, a rŵan ma ’na LYFR?! Rhyfedd o fyd. Ond, o ddifri ’lly, trwy fod yn rhan o’r miri yma, dwi ’di cael y fraint o gael cwrdd â rhai o bobl mwya diddorol Cymru; rhai o’n i’m ’di clywed amdanyn nhw o’r blaen, rhai dwi’n ffan ohonyn nhw, a rhai dwi’n eu nabod ers blynyddoedd. Yn annatod, erbyn diwedd bob pennod, dwi’n teimlo mod i’n nabod eu heneidiau nhw! 

Intense... Hefyd, mae gen i drysorfa o luniau o’na fi’n twin-io efo Bryn Terfel – a ma’r snacs on point.’ – Catrin Mara, un o gapteiniaid y gyfres

‘Dwi wedi chwalu lot o bethau yn y gorffennol, o hot dogs i berthnasau, ond does dim wedi fy chwalu i yn fwy na Chwalu Pen!’ – Welsh Whisperer, un o gapteiniaid y gyfres

Yn frith o wybodaeth a ffeithiau difyr, dyma lyfr sy’n destun crafu a chwalu sawl pen! Mae’r rowndiau’n ferw o gwestiynau’n ymwneud â llu o wahanol feysydd a genres – o ddiwylliant Cymru i anifeiliaid enwog. Yn y gyfrol hwyliog, fywiog hon, mae ’na rywbeth at ddant a chwaeth pawb – yr ifanc a’r hŷn fel ei gilydd. Meddai’r cwisfeistr Mari Lovgreen: ‘Os am ychwanegu at strès a chwys diwrnod ’Dolig neu am rywbeth bach i basio’r amser ar b’nawn dydd Mawrth diflas – hwn ydi’r llyfr i chi!’

Cafodd Llŷr Huws ei fagu ym mhentref Llanllyfni yn Nyffryn Nantlle. Bellach yn gynhyrchydd / cyfarwyddwr llawrydd, mae o wedi gweithio ar gyfresi teledu amlwg fel Helo Syrjeri, Ysgol Ni, Cynefin, Ar Brawf, a nifer o ddigwyddiadau bocsio byw. Mae o wedi teithio i dros hanner cant o wledydd, ac wedi gallu cyfuno sawl diddordeb a swydd wrth wneud hynny.

Ar gael nawr am £7.00 ISBN 9781800996229

Os am fwy o wybodaeth, cysylltwch â ellyw@ylolfa.com

Meirw Byw

Nofel i oedolion ifanc gan

Rolant Tomos

Gwasg Carreg Gwalch, £8.50

Wyddoch chi be sy’n digwydd o dan eich traed...?

Mae Meirw Byw, nofel gyntaf y cynhyrchydd teledu o Ddolgellau Rolant Tomos, yn mynd â ni i fyd arall, un sy’n cuddio o dan dir Cymru fach. Yn Annwn mae’r antur ffantasïol hon wedi’i gosod, a thasg Rhodri a’i blant, Gwen ac Idris, yw achub eu mam, sydd wedi cael ei chipio i’r is-fyd gan Arawn, y brenin creulon.

Mae’r teulu bach yn gorfod mynd ar antur hollol wallgof – a mynd ar ofyn y meirw byw yn Annwn – er mwyn ceisio cael Heulwen yn ôl. Maent yn cyfarfod â sawl cymeriad annisgwyl ar eu taith wyllt o amgylch Cymru, yn gewri, ysbrydion a zombies sy’n byw ar fferm yn Lledrod. Daw profiadau newydd i’w rhan: mae un o’r plant yn dechrau perthynas ag ysbryd a’r llall yn dod yn frenin ar y Pwcaod (creaduriaid budr, drewllyd sydd wrth eu boddau yn creu helynt).

Dywed Rolant mai ysbrydion oedd ei ysbrydoliaeth wrth ysgrifennu’r nofel. ‘Dwi wedi gweld un a chael y profiad o gwrdd â phedwar dros y blynyddoedd, meddai. ‘Doedd o ddim yn brofiad braf o gwbl, a gwnaeth hynny i mi feddwl sut y byddai pobl eraill yn ymateb i ddod wyneb yn wyneb ag un o’r meirw byw.’

Mae’r awdur newydd yn annog pobl ifanc i roi eu ffônau i lawr a buddsoddi eu amser mewn llyfr: ‘Wrth sgwennu’r nofel, ro’n i’n meddwl am fy mhlant fy hun, a beth fydden nhw’n hoffi ei ddarllen nawr eu bod yn eu harddegau. Dwi’n gobeithio y caiff y darllenwyr foddhad o’r stori ac o gael eu cipio i fyd hollol, hollol wallgof. Mae hi’n nofel antur ffantasi mor od a chyflym â chimwch ar gefn Kawasaki.’

Mae Meirw Byw ar gael o 6ed o Fedi 2024 ym mhob siop lyfrau Cymraeg, drwy www.carreg-gwalch.cymru a www.gwales.com.

Am fwy o fanylion, i gyfweld â’r awdur neu am gopi adolygu, cysylltwch â

Gwasg Carreg Gwalch:

llanrwst@carreg-gwalch.cymru

Broliant cefn y clawr:

Tydi bywyd ddim yn hawdd i Gwen ac Idris. Mae eu tad wedi colli’r plot a’u mam wedi cael ei chipio i’r is-fyd drwy dwll yn y seler, ac mae’n rhaid iddyn nhw ofyn am gymorth y Meirw Byw er mwyn ei chael yn ôl.  Daw’r ddau i ddeall fod ochr gudd i Gymru yn llawn creaduriaid y tu hwnt i’w hunllefau gwaethaf, ac y bydd angen iddynt frwydro yn erbyn pwerau tywyll er mwyn achub eu mamwlad. Nofel ffantasi antur sy’n mynd â chi i rodio yng nglyn cysgod angau ...

Nodiadau i’r Golygydd

• 1.   Cafodd Rolant Tomos ei eni yn Nolgellau, ac ar ôl mynychu’r ysgol gynradd yno a threulio dwy flynedd yn Ysgol Gymraeg Llundain, dychwelodd i Ysgol Uwchradd y Gader yn Nolgellau. Astudiodd Theatr, Ffilm a Theledu yn Aberystwyth, cyn treulio blwyddyn yn astudio Ffilm yn Nenmarc. Mae wedi gweithio mewn siop lyfrau a chanolfan alw trenau, wedi cyfarwyddo a sgwennu ar gyfer y teledu, helpu busnesau bwyd a diod, a rhedeg bragdy ei hun cyn cymryd y naid a cheisio gwneud bywoliaeth fel awdur. Mae bellach yn byw ym Mro Morgannwg gyda’i deulu.
• Cafodd y nofel hon ganmoliaeth uchel yng nghystadleuaeth Gwobr Goffa Daniel Owen, Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd 2023. ‘Dyma nofel wallgo o ddigri sy’n llawn dychymyg,’ meddai Dewi Prysor, un o feirniaid y gystadleuaeth.
• Mae Rolant wrth ei fodd â llyfrau, felly roedd sgwennu yn gam naturiol iddo. ‘Mae llyfrau’n agor drysau newydd i’r dychymyg, ac wastad yn dysgu pethau newydd i ni, fel ymarfer corff i’r ymennydd. Dwi’n hoff o waith Llwyd Owen, Dewi Prysor a Manon Steffan Ros. Ar hyn o bryd dwi’n darllen Borstal Boy gan Brendan Behan, ac mae Sarn Helen gan Tom McCollough nesaf ar fy rhestr ddarllen.’

Galwad yr Alarch

Gill Lewis

Addasiad: Elen Williams

Gwasg Carreg Gwalch, £7.99, clawr meddal

‘Hi newidiodd fy mywyd i. Hi wnaeth fy achub.’

Mae Dylan dan y don. Ers iddo ddechrau yn yr ysgol uwchradd, mae popeth wedi mynd yn drech nag ef. Erbyn hyn mae wedi cael ei ddi-arddel o’r ysgol ac mae’n rhaid i’w fam ac yntau symud i bentref bychan ar arfordir gorllewinol Cymru. Yno y magwyd ei fam ac yno mae ei daid yn byw.

Ond pan mae Taid yn cynnig i Dylan ddod yn ei gwch gydag ef i’r aber i wylio’r elyrch yn dychwelyd i’w tir gaeaf, mae bywyd Dylan yn newid.

Dyma stori arbennig sy’n adrodd hanes bachgen ifanc sy’n isel ei ysbryd ond yn dod o hyd i oleuni wrth iddo achub un o’r elyrch gwyllt sy’n ymweld â’r ardal bob blwyddyn. Ond daw problemau i wynebu’r pentrefwyr wrth i ddyn busnes lleol fygwth prynu tir gaeaf yr adar a’i droi’n barc gwyliau. All Dylan achub y tir yn ogystal â’r alarch?

Gall hon gael ei mwynhau gan ddarllenwyr 9+ oed, neu’n ieuengach os yn ddarllenwyr hyderus.

“Treialwyd y gyfrol wreiddiol gan ddisgyblion ysgol yn yr Alban er mwyn sicrhau ei bod hi’n darllen yn rhwydd i’r gynulleidfa darged,” meddai Elen Williams golygydd llyfrau plant y wasg. “Fe welwch chi hyn wrth ei darllen, mae’r testun ei hun a’r modd y mae wedi ei osod yn gwneud y llyfr yn llawer caredicach i’r darllenydd – hyd yn oed y rhai sy’n llai hyderus yn eu darllen. Ceir themâu amrywiol; iselder ysbryd, byd natur a phroblemau iechyd ond mae’r rhain oll yn bethau sy’n taro bywydau pobl ifanc ac felly mae’n bwysig fod cyfle iddynt ddarllen amdanynt o bersbectif plentyn yr un oed.”

Bydd adnoddau sy’n cyd-fynd â’r gyfrol ar gael ar wefan Gwasg Carreg Gwalch yn rhad ac am ddim hefyd.

Bydd Galwad yr Alarch ar werth Hydref 18 ymlaen mewn siopau llyfrau ledled Cymru ac ar y we drwy wefan y wasg, www.carreg-gwalch.cymru

a gwefan y Cyngor Llyfrau, www.gwales.com

Nodyn i Olygyddion:

Darlunydd y clawr: Rhian Llewelyn Hughes

Addas ar gyfer oed 9+

Gil Lewis yr awdur gwreiddiol:

Bu Gill Lewis yn gweithio fel milfeddyg ar draws y byd cyn dod yn awdur. Mae’i straeon yn aml yn cynnwys adar ac anifeiliaid ac yn procio darllenwyr ifanc i ystyried eu hamgychedd a gwarchod byd natur.

Os am drefnu cyfweliad â’r awdur neu am fwy o wybodaeth, cysylltwch â Gwasg Carreg Gwalch drwy e-bost:

marchnata@carreg-gwalch.cymru